Την 1η Μαΐου του 1909 γεννήθηκε στη Μονεμβασιά ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές με διεθνή φήμη και ακτινοβολία, ο Γιάννης Ρίτσος. Ήταν το τελευταίο παιδί της οικογένειάς του. Ο πατέρας του Ελευθέριος, γεννήθηκε το 1872 και είχε καταγωγή από την Κρήτη. Η μητέρα του Ελευθερία Βουζαναρά, γεννημένη το 1879, ήταν κόρη πλουσίων εμπόρων από το Γύθειο. Η οικογένεια Ρίτσου απέκτησε τέσσερα παιδιά, τη Νίνα, τον Δημήτρη, τη Σταυρούλα (Λούλα) και τον Γιάννη. Ο Γιάννης Ρίτσος τελείωσε το δημοτικό σχολείο και το σχολαρχείο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ενώ στο Γύθειο, γενέτειρα της μητέρας του, παρακολούθησε τα μαθήματα του γυμνασίου.
Τον Σεπτέμβριο του 1925, ο Γιάννης Ρίτσος και η αδελφή του, Λούλα, εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Ο Ρίτσος που νόσησε από φυματίωση, ξεπέρασε την ασθένεια (πράγμα δύσκολο για την εποχή). Στο σανατόριο του «Σωτηρία», όπου νοσηλευόταν, γνώρισε τον μαρξισμό και την Αριστερά, που επηρέασαν βαθύτατα τη ζωή και την ποίησή του.
Το 1942 προσχώρησε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), ενώ έγινε μέλος και του Κ.Κ.Ε. Εξορίστηκε στη Λήμνο, στη Μακρόνησο και στον Άγιο Ευστράτιο. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, προσχώρησε στην Ε.Δ.Α. Στη διάρκεια της χούντας των Συνταγματαρχών εξορίστηκε πάλι, αρχικά στη Γυάρο και κατόπιν στη Λέρο. Με τη δικτατορία ο Γ.Ρίτσος έγινε πολύ γνωστός, στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό και έλαβε πολλές και μεγάλες διακρίσεις και βραβεύσεις, όπως το κρατικό βραβείο ποίησης και το βραβείο Λένιν.
Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε περισσότερες από 100 ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, 9 μυθιστορήματα, 4 θεατρικά έργα και μελέτες. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, ο Επιτάφιος και η Ρωμιοσύνη είναι κάποια από τα σημαντικότερα ποιήματα του Ρίτσου, ενώ έχει κάνει και πολλές μεταφράσεις ξένων ποιητών όπως του Ναζίμ Χικμέτ, του Αλεξάνδρου Μπλοκ, του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι κ.ά. Πολλά ποιήματα του Ρίτσου έχουν μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη, γνωστότερα εξ αυτών: Η Ρωμιοσύνη, ο Επιτάφιος κ.ά.
Το σπίτι του Γ. Ρίτσου
Ο Γιάννης Ρίτσος, πέρασε τα πιο ανέμελα χρόνια της ζωής του εντός των τειχών της Καστροπολιτείας. Αρχικά η οικογένειά του ζούσε απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας αλλά με τη γέννηση του ποιητή, μεταφέρθηκε στο σπίτι που βρίσκεται 150 μέτρα από την κεντρική πύλη της Καστροπολιτείας δίπλα στα τείχη. Σήμερα το κεντρικό καλντερίμι του κάστρου έχει το όνομα του μεγάλου ποιητή και έξω από το σπίτι του δεσπόζει η προτομή του, η οποία… αγναντεύει στην αγριάδα του βράχου και τη γαλήνη του απέραντου γαλάζιου. Το σημείο αυτό μπορείτε να το επισκεφθείτε, αφού υπάρχει ειδική σήμανση που θα σας οδηγήσει εκεί. Από εδώ ο επισκέπτης μπορεί να αισθανθεί καλύτερα τους συγκλονιστικούς στίχους της «Ρωμιοσύνης»:
“Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τα αμπέλια του,
σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως.
Ο δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο.
Μαρμάρωσαν τα δέντρα, τα ποτάμια κι οι φωνές μες στον
ασβέστη του ήλιου.”
“Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου.
Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου.
Κι όλο ασάλευτη μένεις
να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη”,
έγραψε ο Γ. Ρίτσος για την ιδιαίτερη πατρίδα του.
