Οι εορτές του Πάσχα αποτελούν μια από τις πλέον ενδεδειγμένες περιόδους για να επισκεφθεί κανείς την Μονεμβασιά.
Δεν είναι μόνο η ευκαιρία για μια πραγματική απόδραση από την καθημερινότητα σε έναν τόπο πλούσιο από γεμάτα αντιθέσεις τοπία, τα οποία είναι ικανά να σε ταξιδέψουν στον χρόνο και να σε σαγηνεύσουν με την αγριάδα των βράχων, με τη γαλήνη της θάλασσας και με την ανέγγιχτη φυσική τους ομορφιά.
Η Μονεμβασιά είναι ένας τόπος που βρίθει από παραδόσεις, θρύλους, ιστορίες, είναι η γωνιά της Ελλάδας όπου ο επισκέπτης μπορεί να βιώσει την ιδιαίτερη και στενή σχέση του ντόπιου πληθυσμού με την χριστιανική παράδοση.
Κάπως έτσι ερμηνεύεται άλλωστε ότι στον περιορισμένο χώρο της Καστροπολιτείας σώζονται σήμερα 26 από τις 33 εκκλησίες που υπήρχαν τον 19ο αιώνα ή ότι έχει δοθεί η ονομασία «Μικρό Άγιο Όρος» στα πολυάριθμα, γραφικά και ιστορικά ξωκλήσια και ασκητήρια του Καβομαλιά και στην ευρύτερη περιοχή των Βατίκων.
Μια σειρά από εκκλησίες και ναούς, άλλοι μεγάλοι, άλλοι μικροί, βυζαντινοί και υστεροβυζαντινοί, βρίσκονται διάσπαρτοι στην ευρύτερη περιοχή της Μονεμβασιάς άλλοτε μέσα σε κατάφυτες πλαγιές άλλοτε κρεμασμένοι στην άκρη του γκρεμού (όπως η Αγία Σοφία στην Άνω Πόλη της Καστροπολιτείας) ή κρυμμένοι μέσα σε μεγάλους και απότομους βράχους (όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος στα Βελανίδια), δίνοντας ένα μοναδικά γραφικό χρώμα στον τόπο και αποτελώντας έναν από τους κορυφαίους προορισμούς με θρησκευτικό χαρακτήρα.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ακριβώς εξαιτίας αυτής της ομορφιάς αλλά και της ιστορίας τους, πολλοί από αυτούς τους ναούς αποτελούν σήμερα δημοφιλή τόπο για την τέλεση γάμων ή βαπτίσεων.
Οι ναοί – μνημεία της Καστροπολιτείας
Οι εκκλησίες στην Καστροπολιτεία αποτελούν ένα ακόμα ζωντανό δείγμα της ιστορικής συνέχειας και των παραδόσεων στην κοσμοπολίτικη αυτή μεσαιωνική πόλη.
Κάποιες από αυτές είναι σε ερειπιώδη κατάσταση, άλλες είναι κρυμμένες σε αυλές σπιτιών αλλά όσες παραμένουν σε λειτουργία, είναι πραγματικά «στολίδια».
Ένα από αυτά είναι ο ναός του Ελκόμενου Χριστού, ο οποίος βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Κάτω Πόλης από τον 6ο ή 7ο αιώνα και αποτελεί την εκκλησία όπου τελούνται όλες οι λειτουργίες των ημερών του Πάσχα.
Το ιδιαίτερο όνομα της το οφείλει σε εικονογραφικό τύπο που παριστάνει τον Ιησού στην πορεία του προς το Γολγοθά ενώ στο εσωτερικό της σώζονται δύο αυτοκρατορικοί θρόνοι και φυλάσσεται η εικόνα της Σταύρωσης του β’ μισού του 14ου αιώνα, που θεωρείται αριστούργημα της Παλαιολόγειας τέχνης.
Εξαιρετικής σημασίας είναι οι ναοί της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας (η λατρεία της συνδεόταν με τα γειτονικά Κύθηρα), της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας (δεσπόζει στη μεγαλύτερη πλατεία της Κάτω Πόλης και αποτελεί πολιούχο της Μονεμβασιάς) και του Αγίου Νικολάου του Ορφανού που δεν λειτούργησε ποτέ ως εκκλησία αλλά ως οπλοθήκη επί τουρκοκρατίας και ως αλληλοδιδακτικό σχολείο επί Καποδίστρια, όπου φοίτησε και ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Γ. Ρίτσος.
Η σημαντικότερη ίσως εκκλησία και μνημείο της Μονεμβασιάς είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Άνω Πόλη. Κτισμένη το 12ο αιώνα, δεσπόζει στη βόρεια πλευρά του απόκρημνου βράχου και αν και αρχικά ήταν αφιερωμένος στην Παναγία Οδηγήτρια, μετονομάστηκε σε Αγία Σοφία μετά τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, καθώς θεωρήθηκε πιστό αντίγραφο του ομώνυμου ναού της Κωνσταντινούπολης
Στη μεγάλη διάρκεια της ζωής της υπέστη πολλές επισκευές και μετατροπές, καθώς οι Οθωμανοί το μετέτρεψαν σε τζαμί προσθέτοντας μιχράμπ και μιναρέ στη νότια πλευρά, την εποχή της Ενετοκρατίας λειτούργησε ως καθολικό μονής αφιερωμένα στη Madonna del Carmine ενώ σήμερα εκτελούνται εργασίες στερέωσης και αποκατάστασής του, ώστε να είναι πάλι επισκέψιμο για το κοινό.
Ξενάγηση στις εκκλησίες της περιοχής
Η ευρύτερη περιοχή της Μονεμβασιάς διαθέτει πολλούς ναούς και εκκλησίες ιδιαίτερης ιστορικής και θρησκευτικής αξίας, πίσω από τις οποίες κρύβονται και εντυπωσιακές ιστορίες.
Μια από αυτές είναι η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, την οποία θα βρείτε στην Παντάνασσα, 
περίπου στα μέσα της διαδρομής από τους Μολάους προς τη Νεάπολη. Πρόκειται για έναν πανέμορφο, πεντάτρουλο ναό, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Παναγία, στον Άγιο Αθανάσιο και στον Άγιο Σπυρίδωνα. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, η εκκλησία κτίστηκε από την Ειρήνη Παλαιολόγου, κόρη του βασιλιά Ανδρόνικου Παλαιολόγου τον 14ο αιώνα και παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τους ναούς της Παντάνασσας σε Μυστρά και Άρτα.
Εξαιρετικής ομορφιάς είναι οι Δίδυμοι Ναοί στα Τέρια (δύο μικροί ναοί που βρίσκονται σε επαφή μεταξύ τους και είναι αφιερωμένοι ο ένας στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ο άλλος στην Αγία Άννα) με τις αξιόλογες βυζαντινές τους τοιχογραφίες, το Ιερό Προσκύνημα του Αγίου Νεκταρίου στη Συκιά Μολάων (σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από τους Μολάους), ναός που αποτελεί και έναν από τους σημαντικότερους του Δήμου Μονεμβασιάς (άλλωστε ο εορτασμός του Ιερού Προσκυνήματος του Αγίου Νεκταρίου στις 9 Νοεμβρίου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες γιορτές του Δήμου Μονεμβασιάς) αλλά και το γυναικείο μοναστήρι της Μονής Ευαγγελίστριας, το οποίο βρίσκεται μεταξύ Γέρακα και Ρειχιάς, προσφέροντας μια απίστευτη θέση προς το Μυρτώο Πέλαγος.
Αλλά εκεί που ο επισκέπτης θα νιώσει πραγματικά δέος είναι οι εκκλησίες του Καβομαλιά, η «καρδιά» του «Μικρού Άγιου Όρους».
Πρόκειται για τα ξωκλήσια της Αγίας Ειρήνης (19ου αιώνα) και του Αγίου Γεωργίου εν Μαλέω (13ου – 14ου αιώνα), μοναδικά εκκλησιαστικά μνημεία και αδιάψευστοι «μάρτυρες» του μοναχισμού που άνθισε στην περιοχή αλλά και οι ασκητικές σπηλιές του Οσίου Θωμά που βρίσκονται στην απόμερη νότια άκρη του ακρωτηρίου.
Ιδιαίτερη αξία έχει και το ολόλευκο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία στον Άγιο Νικόλαο Βοιών, το οποίο εντυπωσιάζει και για το γεγονός ότι είναι κτισμένο σε λιμανάκι και όχι σε βουνοκορφές, όπως είθισται να συμβαίνει με τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια του Προφήτη Ηλία αλλά και ο ιερός ναός της Αγίας Μαρίνας, πάνω στο κύμα.
